به‌لطف پیشرفت خودروسازی، سفر‌های جاده‌ایِ امروز راحت‌تر و بی‌دردسرتر از گذشته شده است. تجهیزات و امکانات رفاهی متنوع مثل سیستم‌های تهویه‌ی چندگانه، صندلی‌های قابل‌تنظیم برقی، ماساژور، سیستم‌های سردکن و گرم‌کن صندلی، سیستم صوتی‌و‌تصویری و بسیاری از فناوری‌های پیشرفته‌ی دیگر، خودروها را به‌مکانی دلنشین تبدیل کرده‌اند.

خودروهای امروزی و تجهیزاتشان شرایطی به‌وجود آورده‌اند که هر فرد برای خرید مدل جدید، توجه ویژه‍‌ای به امکانات رفاهی خواهد داشت؛ اما در دهه‌های پیش، خودروسازان تجهیزات عجیب و جالبی عرضه می‌کردند. برای مثال، صندلی‌های بادشونده از امکانات رفاهی برخی خودروهای کلاسیک بود. سال‌ها پیش متقاضیان خرید خودرو با تجهیزات مختلفی در خودرو روبه‌رو می‌شدند که گاهی اوقات، سودمندی‌شان بحثی طولانی و بیهوده بود. در این مقاله، بخشی از امکانات رفاهی و لوازم‌جانبی خودروهای قدیمی و کلاسیک را بررسی می‌کنیم که این روز‌ها فراموش شده‌اند؛ اما چند مورد، پیش‌درآمدِ نمونه‌های مدرن هم هستند. البته، برخی از لوازم‌جانبی که معرفی می‌کنیم، هنوزهم در بازار کشورهای مختلف عرضه می‌شوند.

کاروان‌های کوچک پلاستیکی

در دهه‌ی ۱۹۵۰، شرکت برکلی (Berkeley) درکنار کاروان‌های بزرگ و مجهز و چند مدل خودرو، نمونه‌ی کوچک پلاستیکی موسوم به Caravette را نیز تولید می‌کرد. محصول جالب برکلی را باید اولین نمونه‌ از کاروان‌های یک تا دونفره‌ی امروز دانست. هدف اصلی تولید این کاروان پلاستیکی، جابه‌جایی با کوچک‌ترین خودروهای آن دوران مثل مینی بود. البته، این کاروان قابلیت جداشدن دیواره و تبدیل به تریلر معمولی را هم داشت. کاروان کوچک برکلی را می‌توان یکی از تجهیزات اضافی لوکس خودرو دانست؛ زیرا این محصول با قیمت هنگفتی ( با نرخ امروز حدود ۳,۳۰۰ دلار) فروخته می‌شد.

میز کوچک چای‌خوری روی داشبورد

شرکت برکستون (Brexton) انواع ظروف چینی، میز، صندلی و مجموعه تجهیزات مسافرت و غذاخوری را تولید می‌کرد. یکی از جالب ترین محصولات این برند قدیمی انگلیسی میز چای‌خوری خودرو بود که به‌وسیله‌ی دو پایه روی داشبورد نصب می‌شد. برکستون این میز را برای خودروهای انگلیسی آستین (Austin) مینی و موریس مینی‌ماینر و ولزلی هورنت (Wolseley Hornet) تبلیغ می‌کرد که هر سه مدل همان مینی کلاسیک با نشان برندهای مختلف هستند.

آفتاب‌گیر بزرگ

شرکت آستر (Auster) سال‌ها پیش نمونه‌ای از آفتاب‌گیر را عرضه می‌کرد که درحقیقت، باله‌ی بزرگ فلزی بود. این آفتا‌ب‌گیر بالای شیشه‌ی جلو نصب می‌شد تا راننده به عینک آفتابی یا شیشه‌های دودی نیازی نداشته باشد. این محصول برای مدل A35 آستین تبلیغ می‌شد که علاوه‌بر عملکرد اصلی‌اش در کاهش تابش نور آفتاب به کابین، در ظاهر کلی خودرو اقتصادی انگلیسی‌ها هم تأثیرگذار بود.

شوینده و گردگیر ویژه‌‌ی خودرو

قهرمانان رشته‌های مختلف، درآمد زیادی از انواع برندهای خوراکی، پوشاک، کفش و... کسب می‌کنند. استرلینگ ماس فقید هم برای کسب درآمد، محصولات متنوعی تبلیغ کرده است. یکی از عجیب‌ترین موارد، گردگیر برند Nenette است. شاید نتوان تصور کرد لوئیس همیلتون به طرفداران بی‌شمارش استفاده از محصولات شوینده‌ و تمیزکننده‌ی خودرو را تبلیغ کند؛ اما ماس درکنار تبلیغ انواع روغن موتور و برندهای پوشاک، استفاده از گردگیرهای Nenette را هم توصیه کرده است. نقل‌قول ماس در در بروشور تبلیغاتی جالب‌تر هم هست:

گردگیر Nenette از اولین موارد در فهرست هدیه‌های کریسمس است.

باربند سقفی کیفی

خودروهای کوچک و اقتصادی ویژگی‌های مثبت زیادی داشتند؛ اما فضای بار، جزو ضعف‌های این خودروها محسوب می‌شد. شرکت مانسال (Monsall) درست در زمانی‌که مینی در بین انگلیسی‌ها رسیده بود، باربندی بزرگ‌تر از نمونه‌های قبلی را رونمایی کرد. باربند کیفی مانسال که امروز به‌ نمونه‌های جعبه‌ای با طراحی آیرودینامیک رسیده، مشکل فضای بار کوچک خودروهای کوچک را حل می‌کرد. درست مانند باربندهای جعبه‌ای امروز، محصول مانسال هم روی سقف انواع خودروهای برندهای مختلف نصب می‌شد.

تشک‌های بادی مخصوص خودرو

خودروهایی که بعد از جنگ جهانی تولید شدند، همه به سیستم تعلیق نرم مجهز بودند؛ اما شرکت اسکاتلندی موزلی (Moseley) نرم‌ترین و راحت‌ترین سواری را فراهم می‌کرد. تشک‌های بادی این شرکت با نام Float-On-Air روی تمام خودروها نصب می‌شدند تا صندلی‌ها به مبل‌های راحتی تبدیل شوند. جالب این است که سه دستگاه خودرو فرانسوی داراک (Darracq) با صندلی‌های مجهز به تشک پنوماتیک موزلی در مسابقات استقامت ۳۲۰ کیلومتری بروکلندز شرکت کردند و عملکرد خوبی هم به‌نمایش گذاشتند.

پشتی صندلی

امروزه انواع روکش و پشتی‌های صندلی خودرو تولید می‌شود تا افرادی که از مواداولیه‌ی کارخانه‌ای کابین راضی نیستند، با انتخاب‌های بیشتری روبه‌رو شوند. بااین‌حال سال‌ها پیش، شرکت KL با پشتی صندلی در جنس‌های مختلف پارچه‌ای و چرمی، این محصول را به خودروسازی وارد کرد. در بروشور تبلیغاتی KL اشاره شده بود که با پشتی صندلی، راحت‌ترین و بهترین حالت نشستن ایجاد می‌شود و در رانندگی طولانی، راننده احساس خستگی نخواهد کرد.

نیروسنج

شرکت انگلیسی بومانک (Bowmonk) هنوزهم انواع نیروسنج خودرو را عرضه می‌کند. نیروسنج بومانک بدون تجهیزات اضافی به‌سادگی روی داشبورد نصب می‌شود و میزان سرعت‌گیری و ترمزگیری خودرو را نشان می‌دهد. در این وسیله، آونگ حساسی نصب شده تا هرگونه تغییر سرعت و زاویه را به‌صورت کاملا مکانیکی اندازه‌گیری کند. مدل‌های قدیمی نیروسنج بومانک مصرف سوخت را هم نشان می‌دادند. شعار تبلیغاتی این محصول این بود:

تمام راننده‌‌ها به نیروسنج بومانک نیاز دارند.

کمربند ایمنی چنداتصالی

شرکت انگلیسی دلینی‌گلی (Delaney Galley) با شعار «محافظت کامل»، کمربند ایمنی با اتصال پایین و بالا تولید کرد. طراحی این کمربند به‌گونه‌ای بود که حتی با حذف‌کردن درهای خودرو، راننده یا سرنشین جلو به بیرون از کابین نیفتند. همان‌طورکه از تصویر هم مشخص است، کمربند ایمنی چنداتصالی دلینی‌گلی با نمونه‌های پیش‌شکنده و سه‌نقطه‌ای مدرن متفاوت دارد.

جک هیدرولیک چندمنظوره

جک هیدرولیک لیک و الیوت (Lake & Elliott) به‌گونه‌ای طراحی شده بود تا از رکاب یا سپرهای جلو عقب خودرو قابل‌استفاده باشد.

کامپیوتر خودرو

نیروسنج بومانک در دهه‌ی ۱۹۸۰ به فراموشی سپرده شد؛ چراکه شرکت اسپارک‌رایت (Sparkrite) نوعی پنل دیجیتال و کامپیوتری برای سنجش سرعت مصرف سوخت و مسافت طی‌شده عرضه کرد. تمام قابلیت‌های محصول اسپارک‌رایت مثل نمایش سرعت حرکت، میانگین سرعت، مسافت طی‌شده حداکثر تا ۳,۲۰۰ کیلومتر، تقسیم مسافت‌های طی‌شده و تنظیم هشدار برای محدودیت در بسیاری از ارزان‌ترین خودروهای مدرن به‌صورت استاندارد وجود دارد.

روکش صندلی

درکنار پشتی صندلی، بسیاری از شرکت‌ها روکش‌های متنوع با طرح‌های مختلف خانگی و رسمی هم تولید می‌کردند. شرکت Regency روکش‌های صندلی با قابلیت شست‌وشو عرضه می‌کرد.

دستگاه روغن‌زنی

پیشرانه و قوای فنی خودروهای جدید نیازی به لوازم‌جانبی برای عملکرد بهینه ندارند؛ اما در سال‌های گذشته، انواع دستگاه‌های روغن‌زنی برای استارت‌زدن خودرو عرضه می‌شدند. درواقع، از این دستگاه‌ها برای کمک به روغن‌رسانی موتور به‌‌ویژه در هوای سرد، پیش از استارت استفاده می‌شد.

برچسب جادویی

یکی از جالب‌ترین راهکارهای تعمیر نشتی از باتری و جعبه‌دنده و باک بنزین، استفاده از انواع برچسب‌های بزرگ‌وکوچک بود. البته، هنوزهم انواع برچسب‌ها و چسب‌های مخصوص خودرو تولید می‌شود. پترو پچ گرنویل (Granville Petro Patch) یکی از معروف‌ترین محصولات گذشته و امروز است. چسب‌های همه‌کاره هم یکی از متداول‌ترین لوازم‌جانبی خودروهای قدیمی بود و از آن برای تعمیر بخش‌های زیادی از کابین و قطعات بیرونی استفاده می‎شد.

پوشش رادیاتور

در خودروهایی که به پیشرفته‌ترین سیستم‌های تهویه و گرم‌کن صندلی و فرمان مجهز هستند، ایده‌ی پوشش رادیاتور برای تضمین بهترین عملکرد سیستم خنک‌کنندگی بسیار عجیب به‌نظر می‌رسد. باوجوداین، پوشش رادیاتور در دوران خودروهای کلاسیک یکی از پرفروش‌ترین لوازم‌جانبی بود. با نصب این قطعه که معمولا به ظاهر خودرو هم شکل جذاب‌تری می‌داد، گرم‌کردن پیشرانه در آب‌وهوای سرد، سریع‌تر انجام می‌شد. برخی از نمونه‌های این محصول قابلیت تنظیم از داخل خودرو را هم داشتند.

قایق کانو

محصول شرکت Li-Lo در دهه‌ی ۱۹۶۰، یکی از عجیب‌ترین لوازم‌جانبی خودرو است. قایق کانو Li-Lo به‌صورت بادی بود تا فضای زیادی در خودرو اشغال نکند و دو نفر می‌توانستند با کانو بادی به آب بزنند. باتوجه‌به قیمت ۲۵ پوندی (به‌نرخ امروز حدود ۷۴۲ دلار)، قایق تفریحی Li-Lo یکی از گران‌ترین لوازم‌جانبی خودرو محسوب می‌شد.

رادیو

تمام خودروهای مدرن رادیو دارند و بسیاری از مدل‌ها هم از سیستم اطلاعات و سرگرمی با نمایشگرهای لمسی، اتصال بلوتوث، اپل‌ کارپلی، اندروید اتو و سیستم صوتی حرفه‌ای استفاده می‌کنند. بااین‌حال حدود ۵۰ سال پیش، رادیو قطعه‌ای استاندارد در خودرو نبود؛ درست مانند هدیونیت‌های متنوع امروز، افرادی که به‌دنبال رادیو بودند، باید از نمونه‌های افترمارکت خرید می‌کردند. انواع رادیوها در آن‌ سال‌ها فروخته می‌شد؛ مثلا نمونه‌ی ۲ وات به‌نرخ امروز حدود ۴۶۰ دلار قیمت می‌خورد.

صندلی‌های عقب بزرگ‌تر

برای درک دلیل مرگ‌ومیر بالای رانندگان و سرنشینان خودرو در ۵۰ سال پیش، باید به شرایط آن دوران توجه کرد. لاستیک‌ها و چراغ‌های تمام خودروها بی‌کیفیت بودند و بستن کمربند ایمنی مطرح نبود و در بسیاری از کشورها، مصرف الکل در رانندگی مشکلی نداشت. حالا صندلی‌های عقب بزرگ‌تر را که خوابیدن و درازکشیدن کودکان را هم هنگام حرکت خودرو ممکن می‌کرد، به این مجموعه اضافه کنید. واکنش سازمان‌های ایمنی خودرو و جاده درباره‌ی چنین تجهیزات جانبی قدیمی، دیدنی خواهد بود. نوعی دیگری از صندلی‌های جانبی هم وجود داشت که کابین خودرو را به تخت‌خواب کامل تبدیل می‌کرد. البته، در طرز استفاده از این محصول ذکر شده بود که خودرو نباید در حرکت باشد.

ماشین اصلاح صورت

بدون شک اگر شرکت فیلیپیس ماشین اصلاح صورت مخصوص خودرو را امروز عرضه می‌کرد، با پرونده‌‌ای بزرگ از شکایت روبه‌رو می‌شد. بروشور تبلیغاتی فیلیپس نشان می‌دهد که در ۵۰ سال گذشته، دیدگاه انسان‌ها چقدر تغییر کرده است. ماشین اصلاح و ریش‌تراش فیلیپس قابلیت اتصال به فندک خودرو را داشت و به‌عنوان وسیله‌‌ای برای اصلاح صورت حتی هنگام رانندگی تبلیغ می‌شد.

روکش فرمان

در خودروهای جدید که به فرمان‌های خوش‌دست با سیستم گرم‌کن مجهز هستند، ایده‌ی روکش‌های رنگارنگ با طرح‌های متنوع بسیار قدیمی است. روکش‌های فرمان هنوزهم در برخی کشورها مثل ایران فروخته می‌شوند؛ ولی در خودروهای جدید، تعویض کامل فرمان انتخاب بهتری است. شاید همین وسیله‌ی جانبی ساده‌ی خودرو، نشان‌دهنده‌ی فاصله‌ی زیاد خودروسازی در کشورها و قدیمی‌بودن مدل‌های موجود در بازار باشد.

تعویض پیشرانه

در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰، عمر قوای فنی خودروها مثل تویوتا هایلوکس نبود؛ اما بازهم ایده‌ی یکی از شرکت‌های خودروساز برای تبلیغ تعویض پیشرانه چندان خوشایند به‌نظر نمی‌رسد. درواقع، پیشنهاد تعویض پیشرانه پس از فروش خودرو صفر کیلومتر، نشان‌دهنده‌ی اعتماد کامل تولیدکننده به عمر زیاد قطعات نیست. درهرصورت، بسیاری از شرکت‌ها مانند روتس بریتانیا (Rootes)، پیشرانه‌ی جدید برای خودروهایشان عرضه می‌کردند.

پنکه‌ی کوچک داشبورد

وقتی خودرو قدیمی باشد، از سیستم تهویه و کولر هم خبری نیست. انواع پنکه‌های چندپره مخصوص خودرو هنوزهم تولید می‌شوند. این پنکه‌ها معمولا برای نصب روی داشبورد یا سقف خودرو طراحی شده‌اند. رانندگان تاکسی و پیکاپ و کامیون‌های قدیمی بیشترین مصرف‌کننده‌ی امروز این پنکه‌های هستند؛ اما ۵۰ سال پیش، پنکه‌های کوچک خودرو در بیشتر خودروها وجود داشتند.

کلاه‌نمدی ایمن

یکی از عجیب‌ترین لوازم‌جانبی خودرو در تاریخ، کلاه‌نمدی ایمن بریتانیا است. توضیح زیادی درباره‌ی این کلاه نمی‌توان داد؛ ولی بعید است در تصادف‌‌ها، کلاه‌نمدی مانع صدمه‌ی شدید به سر شود.

قالپاق یا پوشش چرخ‌ها

بیشتر خودروهای مدرن از رینگ‌های آلومینیومی استفاده می‌کنند. انواع قالپاق، تنها برای خودروهای اقتصادی با قیمت بسیار ارزان عرضه می‌شود تا ظاهر ناخوشایند رینگ‌ فولادی مخفی شود. در چند دهه پیش، بیشتر افراد به‌سراغ پوشش‌های کروک و براق چرخ‌ها می‌رفتند؛ زیرا گزینه‌های زیادی برای انتخاب وجود نداشت.

قاب عکس روی داشبورد

نصب عکس عزیزترین افراد برای راننده روی داشبورد، ایده‌ی جالبی بود که با هدف ایمنی بیشتر عملی شد تا مثلا، راننده با چسباندن عکس فرزند و همسرش روی داشبورد، کمتر به رانندگی با سرعت زیاد فکر کند. این روزها در چند ثانیه می‌توان هم صدا و هم تصویر یک فرد را از راه دور دریافت کرد.

بخاری و سیستم‌های گرم‌کن

درست مانند سیستم تهویه و کولر، بسیاری از خودروهای دهه‌ی ۱۹۶۰ به بخاری مجهز نبودند. برای گرم نگه‌داشتن کابین خودرو باید بخاری‌های افترمارکت خریده می‌شد. محل نصب این بخاری‌ها هم معمولا زیرپای سرنشین‌ جلو یا عقب بود. البته با شروع فصل گرما، باید جای بخاری و کولر عوض می‌شد که در خودروهای مدرن، یک کلید کوچک یا یک لمس انگشت، این کار را انجام می‌دهد.

دستگاه تصفیه هوا

در دهه‌ی ۱۹۸۰، بیشتر خودروها سیستم تهویه و کولر و بخاری داشتند. شرکت هیتاچی (Hitachi) با دستگاه تصفیه‌کننده به‌دنبال جذب مشتری بود. این دستگاه از چند لایه فیلتر استفاده می‌کرد تا برای مثال، دود سیگار داخل خودرو را از بین ببرد. هیتاچی در بروشور تبلیغاتی این محصول نوشته بود که هوای پر از دود سیگار کابین خودرو در سه دقیقه تمیز خواهد شد.

آفتاب‌گیر پرده‌ای

پدربزرگ سیستم‌های تهویه‌ی خودکار مدرن، آفتاب‌گیرهای پرده‌ای قدیمی هستند. این آفتاب‌گیر که دقیقا مشابه پرده‌های قابل‌تنظیم خانگی است، با یک کلید بازوبسته می‌شد.

دماسنج

تقریبا تمام خودروهای جدید به دماسنج آنالوگ یا دیجیتال مجهز هستند؛ اما در دهه‌های گذشته، باید از لوازم‌جانبی برای بررسی دمای بیرون خودرو هنگام رانندگی استفاده می‌شد.

شیشه گرم‌کن

اولین سیستم‌های گرم‌کن شیشه‌ی عقب در دهه‌ی ۱۹۷۰ به خودروها رسید. پیش‌ازاین، این سیستم حتی به‌صورت آپشن هم برای خودروهای پرفروش و خانوادگی عرضه نمی‌شد. محصولات متنوعی برای گرم‌کردن شیشه عقب استفاده می‌شدند که یکی از ساده‌ترین نمونه‌ها، نوع چسبی بود. نگرانی راننده از کاهش دید به‌ عقب، با چسباندن پنل پلاستیکی به شیشه‌ برطرف می‌شد.

کتری خودرو

شرکت الترون (Eltron) با ایده‌ی دم‌کردن چای و درست‌کردن نیمرو، در تاریخ لوازم‌جانبی خودرو ماندگار شده است. به توضیح بیشتر نیازی نیست و بهتر است تصویر قرارداده‌شده از بروشور تبلیغاتی را مشاهده کنید.